[Administratör]

Internete Bagimli Olmak
Dr. Hasan AYDINLI



8 yasinda bir cocugunuzun oldugunu dusunun. Sizler ondan bazi seyleri yani bilmemesi, gormemesi gereken seyleri saklamak icin akla karayi secerken o internette www.google.com adresine girerek ve bir kelime yazip ENTER tusuna basarak herseyi acik ve net olarak gorebilir… Yani internet bir ozgurlukcu ortam degil, kuzunun kurda teslim edilmesidir bir cocuk icin…



Internet, gunumuz insanina buyuk imkanlar sunan onemli bir teknolojidir. Bu teknolojideki gelismelere paralel olarak internetteki web sayfalarindan (www; world wide web, dunya capinda ag) gerekli gereksiz ciddi bir bilgi bombardimanina maruz kalmaktayiz. Is yerlerinden evlere kadar, internet hemen her yerde, gunluk hayatimizin bir parcasi haline gelmis durumda. Aslinda teknolojik bir nimet olan internet, insanlar icin buyuk imkanlar sunmasina, bircok guzellige vesile olmasina ragmen, bazi kotu neticelere de yol acabilmektedir. Bugun hemen her yastan bircok insan, internet bagimlisi olmus durumda. Insanlarin internetle munasebetleri sorgulandiginda, bugun bu teknolojinin dunya genelinde faydadan ziyade zarar vermeye basladigi soylenebilir. Uzmanlar, interneti suursuzca kullanan veya kotu niyet ve maksatlarina alet eden kisilerin durumunu patolojik bir problem olarak degerlendirmis ve bu durumu 'internet bagimliligi bozuklugu' (internet addiction disorder) seklinde isimlendirmislerdir.



Internet bagimliligi nedir? Gercekten boyle bir bagimlilik olabilir mi? Cevremizi bu sorular isiginda biraz inceledigimizde, kendimizin veya yani basimizdaki bir dostumuzun bagimlilik sinirinda oldugunu fark edecegiz. 1997'de Ivan Goldberg, bu bozuklugu dile getirdiginde, rahatsizligin bu derece ilerleyecegi tahmin edilememisti.



'Internet bagimliligi bozuklugu'nun her hastalik gibi bazi belirtileri vardir:



a) Tolerans gelismesi, alkol bagimliligindakine benzer bir seyir izler. Yani internette gecirilen zamanla ters orantili olarak mutluluk azalir.



b) Kisi icine kapanir. Bu, bagimli kisinin; internette giderek daha fazla zaman harcamasina yol acar. Neticede psikomotor huzursuzluk, kaygi, internetle ilgili hayaller, parmaklarda iradi veya gayr-i iradi yazma gibi hal ve durumlar ortaya cikar. Bu durum, kisinin; sosyal, akademik ve is hayatinda menfi tesirler yapmaya baslar. Internete baglanildiginda kaygi ve huzursuzluk gibi belirtiler kaybolur.



c) Kisi her seferinde internette daha fazla zaman harcar.



d) Internetten uzak kalmak icin caba harcansa bile bu basarilamaz.



e) Yeni web siteleri kesfetmek, oyun oynamak, 'chat' gibi aktiviteler giderek esas faaliyetlerin yerini alir.



f) Aile uyeleriyle olan diyalog ve aktivitelerin yerini internet isgal eder. Sosyal aktivitelerin sikligi internet bagimliligi sebebiyle azalir.



g) Internet bagimliliginin kotu neticeleri (sabah gec kalkma, evlilikle ilgili problemler, onemli isleri terk etme vb) gorulmeye baslar, buna ragmen internet kullanimi devam eder.



Yukaridaki belirtilerden uc veya daha fazlasi varsa, kisi bagimlilik kriterlerini tasiyor demektir.



Yapilan arastirmalarda, internet kullanicilarinin yasi kuculdukce, eglence ve oyunun on plana ciktigi gorulmektedir. Cocuklar genelde oyun; gencler ise, oyunun yani sira 'chat' ve eglence maksatli internet kullanimi yapmaktadir. Bu imkani saglikli manada kullananlarin sayisi nispeten daha azdir. Bircok anne-baba, cocuklarinin internet kafelerde oyun oynamasini engelleyememektedir. Cocugun internet kafelere gitmesini engellemek icin eve internet kuruldugunda ise, cocuklarin internette daha fazla kaldigi, bunun da aile arasinda surekli bir catisma sebebi oldugu gorulmektedir. Butun bunlarin yani sira, cocuk ve genclerin zararli sitelere ulasmasi engellenememektedir. Bu tur menfi sitelerin tesirinde kalan cocuk ve genclerde zamanla davranis bozukluklari gorulmeye baslamaktadir.



Interneti asiri ve gereksiz kullananlarda fiziki ve ruhi problemler bas gostermektedir. Kisinin cevresiyle iletisimi zayifladiginda, kendini ifade kabiliyeti de korelmekte, sosyal munasebetleri bozulmakta, is verimi dusmekte, aile ici diyaloglarinda aksakliklar olabilmekte, artan ferdiyetci davranislarina paralel, kiside yalnizlik ve dolayisiyla yabancilasma gorulmektedir. Kiside, bunlarin yani sira bas, bel ve kas agrilari, gorme bozuklugu, yorgunluk hatta epilepsi (sara) tetiklenmesi gorulebilmektedir.



Ne yapilabilir?



Gunumuzdeki ilmi gelismelerin bir semeresi olarak karsimiza cikan bu teknolojiyi reddetmek imkansizdir. Internet vesilesiyle ilmi gelismeler cok yakindan takip edilmekte, onemli bilgilere hemen ulasilabilmekte, insanlar istedikleri (hatta istemedikleri) hemen herkesle cok rahat haberlesebilmekte, alisveris yapabilmekte ve gunluk bircok isi rahatlikla yerine getirebilmektedir. Bu teknolojinin onemi tartisilmamakla birlikte, uzmanlarin internetin istismari konusunda kafa yormalari gerekmektedir. Bilhassa internet sebebiyle derslerden uzaklasan, hatta sinifta kalan ogrencilerin; en onemli egitim yillarinda 'oyun'la kaybedilen zamanin; edinilen kotu aliskanliklarin; uygun olmayan bilgi ve goruntulerin; aile fertlerinin ekran karsisina gecerek birbirlerinden kopmalarinin; internet uzerinden gelistirilen, fakat hemen hepsi husranla biten sahte arkadasliklarin; yayginlasan kumar aliskanliginin; okulda veya mesaide gecirilmesi gereken zamanin internette gereksiz konusma ve yazismalarla bosa harcanmasinin; guzel ve hayirli isler yapilabilecekken malayani islerle ugrasmanin; 'chat' le gecirilen bos zamanlarin uzmanlarca dikkatle ele alinmasi gerekir.



Internetteki bazi oyunlarin gencleri saldirganlastirdigi, hayattan kopardigi, onlarda karamsarliga yol actigi bilinmektedir. Internette FRP (hayali rol oyunu) oynayan bazi genclerde, gerceklerden uzaklasma, depresyon ve intihar girisimleri gorulmustur. Okul ve okul disi bilgisayar kullanimi toplumun orf ve adetlerine uygun duzenlenmezse, genclerde ciddi uyum bozukluklari ve kotu aliskanliklar bas gosterecektir. Bugunun dunyasinda zor olmakla birlikte, anne-babalarin masum gorunen bazi faaliyetlerin geri planindan da haberdar olmalari gerekir. Bu konuda onlarin icinin rahat olmasi, cocuklarinin guzel bir arkadas cevresi icinde kalmalariyla mumkun olabilecek gibi gozukmektedir.

Internete baglanan kisinin hicbir gizliliginin kalmadigini burada vurgulamak yerinde olur. Bir firmanin, internet kullanima acildigindan beri, milyarlarca web sitesinin her asamasindaki halini kopya ettigi ve istedigi zaman bir sitenin 10 yil onceki haline bile ulasabildigi bilinmektedir. Yani web sitesi sahiplerinin internete gonderdigi her bilgi, internet aginin degisik yerlerinde tutularak kayit altina alinmaktadir. Bundan su netice cikabilir; bizim internet uzerinden yaptigimiz her turlu bilgiye ulasma ve haberlesme faaliyetimiz cok rahat bir sekilde takip edilebilmekte ve bir yerlerde depolanmaktadir. Belki birkac yil sonra bir firma size 'Sizin su ana kadar gonderdiginiz butun e-postalar bende mevcut.' diyebilecektir. Bu durumda, kisilerin masumane kullandigi bu teknoloji, birilerinin bilgi toplamasina ve bunlari kotu maksatli olarak kullanmasina da firsat verebilir. Bircok 'chat' programinin bilgisayarin icini bosaltan programlar oldugu ve buna baglanildigi anda bilgisayardaki bilgilerin bir yerlere ulastigi bilinmektedir.



Internet bagimliligi nasil engellenebilir?



2005 Mart'inda Cin'de internet ve video oyunlarinin bagimliligini tedavi etmeye yonelik bir merkezin acildigi bilinmektedir.2 Bu merkezin hastalarini daha cok 14-24 yasindaki gencler teskil etmektedir. Burada danismanlik, uyku duzeninin saglanmasi, antidepresan ilaclar, sosyal baglantilarin yeniden kurulmasi, fiziki faaliyetlerin artirilmasi gibi hizmetler verilmektedir.



Klinige basvurmadan once kisi veya yakinlari tarafindan alinacak bazi tedbirler vardir. Kisinin kendi durumunun farkina varmasi bu problemin giderilmesinde en onemli adimdir. Eger kisi farkina varmadan boyle bir duruma dusmus ve bunu fark etmiyorsa, duzelmesi daha uzun sure alacaktir. Internette gecirilen zamanin artisi en onemli bagimlilik sinyalidir. Tedavide dereceli olarak internet kullaniminin azaltilmasi hedeflenmelidir.

Ikinci olarak, kisinin hayatinda bir psikolojik problemin veya herhangi bir stres faktorunun olup olmadigi arastirilmalidir. Kisi bazi gerceklerden kaciyorsa, internette daha fazla zaman harcar. Onu gunluk hayattan koparip bilgisayar onune iten sebepleri arastirmak da onemlidir. Kisinin manevi dunyasini, is verimini, akademik gidisatini, ailesiyle olan munasebetini tekrar gozden gecirmesinde fayda vardir. Onemli mesguliyet ve hedefleri olan kisilerin malayani konulara zaman ayirmasi tabii ki mumkun olmaz. Zira Yuce Nebi'nin (sas) buyurdugu, "Kisinin malayani seyleri terk etmesi Islam'in guzelligindendir." hadisini kendimize rehber etmeli ve bu teknolojik araci hayir yolunda kullanmaliyiz. Dolayisiyla, kisinin kendi dunyasindaki bosluklarin farkina varmak icin iradi bir cehd ortaya koymasi da insanliginin geregidir.



Netice itibariyle, Allah'a (cc) goturen her seyin guzel; ondan uzaklastiran her seyin de kotu oldugunu bilerek, bu teknolojiyi kullanmali; nefislerimizi ve nesillerimizi bu sekilde de Allah'a (cc) yaklastirmanin yollarini aramaliyiz.